Από τον Έβρο στον Τίγρη : Ένα οδοιπορικό προς τη θρυλική Μεσοποταμία

Του Γιάννη Λασκαράκη

 

Του Γιάννη Λασκαράκη

1η μέρα: Αλεξανδρούπολη- Εσκίσεχιρ

Πριν κάποια χρόνια ξεκίνησα μια έρευνα για τις ρίζες των παππούδων μου. Μου είχε «βιδωθεί» μια παράτολμη ιδέα. Να γράψω ένα ιστορικό μυθιστόρημα με βάση την ζωή των προγόνων μου, στην Κρήτη, στα Γανόχωρα της Ανατολική Θράκης και στην Κωνσταντινούπολη. Ψάχνοντας λοιπόν στα δημοτολόγια του Δήμου Σερρών, όπου έζησε η μητέρα μου, με περίμενε μια έκπληξη. Η μητέρα της, η γιαγιά μου η Ελισάβετ, λέγονταν Γιατζιάμογλου και ήταν γεννημένη στο Άργανα Μαντέν της Τουρκίας . Πού ήταν αυτός ο τόπος και πως βρέθηκε εκεί μια από τις ρίζες μου; Την απάντηση την βρήκα ψάχνοντας στις κοινότητες των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Το Άργανα Μαντέν είναι ένας οικισμός εβδομήντα χιλιόμετρα βόρεια του Ντιγιαρμπακίρ, στις όχθες του Τίγρη, στη Μεσοποταμία. Είχε και έχει ορυχεία χαλκού. Βρέθηκαν εκεί Έλληνες από τον Πόντο, από την Αργυρούπολη και την Τρίπολη, για αναζήτηση εργασίας, όταν έκλεισαν τα εκεί ορυχεία. Να τες και οι ποντιακές μου ρίζες.

Βρήκα τον τουρκικό οικισμό στον χάρτη, τον εξερεύνησα στο google Earth . Ένας τόπος μυθιστορηματικός, βγαλμένος από τις τραγικές αφηγήσεις για τα τάγματα εργασίας, τα διαβόητα Αμελέ Ταμπουρού. Η επιθυμία να τον επισκεφθώ ήταν ακατανίκητη. Η απόσταση των 1900 χιλιομέτρων και οι πληροφορίες για την επικίνδυνη κατάσταση στο κέντρο της ταραγμένης Κουρδικής Εθνότητας, με έβαζαν σε σκέψεις. Η ενδοιασμοί υποχώρησαν όταν βρήκα συνταξιδιώτη. Ο Σταύρος ήταν πρόθυμος να με συνοδεύσει και να μοιρασθεί μαζί μου τις συγκινήσεις, τους κινδύνους, αλλά και την οδήγηση. Σχεδιάσαμε τη διαδρομή και το εννιάμερο πλάνο του ταξιδιού και κλείσαμε τα ξενοδοχεία στις ενδιάμεσες πόλεις . Σε αυτό ήταν πολύτιμη η συνδρομή της Ράνιας. Ξενοδοχεία εξαιρετικά, ακόμη και Χίλτον , με πρωινό, σε απίστευτες τιμές ολίγων ευρώ, που αντιστοιχούσε στις επτά τουρκικές λίρες, Στο Άργανα Μαντέν δεν υπήρχε ξενοδοχείο. Ένα μικρό πανδοχείο που βρέθηκε δεν είχε διαθέσιμα δωμάτια. Θα μέναμε στη διπλανή Εργάνη, σε απόσταση είκοσι χιλιομέτρων.

Ξεκινήσαμε το Σάββατο οχτώ Σεπτεμβρίου, χαράματα. Έπρεπε να διανύσουμε μια μεγάλη απόσταση μέχρι την πρώτη διανυκτέρευση στο Εσκίσεχιρ. Το ταξίδι δεν άρχισε καλά. Μόλις περάσαμε τη Ραιδεστό (Tekirdag) διαπίστωσα ότι είχα ξεχάσει στο σπίτι την μπαταρία της Canon…να φορτίζεται από το προηγούμενο βράδυ. Ένα τέτοιο ταξίδι χωρίς φωτογραφική μηχανή θα ήταν ταξίδι χωρίς μνήμη. Η κάμερα του τάμπλετ ήταν βέβαια μια κάποια λύση, αλλά δεν ήταν η καλύτερη. Αφήσαμε τον αυτοκινητόδρομο και μπήκαμε στη Σηλυβρία προς αγορά μπαταρίας. Ένα μπλόκο τούρκων χωροφυλάκων μας σταμάτησε στην είσοδο της πόλης. Ζήτησαν διαβατήρια. Τους τα δείξαμε. Μας έδωσαν να καταλάβουμε ότι δεν υπήρχε η σφραγίδα εισόδου στη χώρα. Με τα πολλά τους εξηγήσαμε ότι στα σύνορα κάναμε χρήση της αστυνομικής ταυτότητας. Τους δείξαμε ένα χαρτάκι που μας είχαν δώσει στα σύνορα, αλλά δεν τους ικανοποίησε διότι δεν έγραφε τα ονόματά μας. Μας κοίταξαν βλοσυρά. Μας είπαν να σταθμεύσουμε στην άκρη και άρχισαν τα τηλεφωνήματα. Δεν έβγαζαν άκρη. Τελικά μας άφησαν να φύγουμε όταν κάποιος τους εξήγησε ότι οι Έλληνες μπαίνουν στην Τουρκία και με την ταυτότητά τους. Από τότε πάντως όταν ταξιδεύω στην Τουρκία προτιμώ το διαβατήριο. Είναι και πιο γρήγορο με την αυτόματη αντιγραφή των στοιχείων.

Φυσικά δεν βρήκαμε μπαταρία στη Σηλυβρία. “Στην Ισταμπούλ και στην Άγκυρα, θα βρείτε” μας είπε ένας φωτογράφος . Έπρεπε να αγοράσουμε μια καινούργια Canon , μας είπαν την άλλη μέρα σε ένα πολυκατάστημα στο Εσκίσεχιρ. Ας είναι καλά το τάμπλετ. Έκανε και τη δουλειά του φωτογράφου.

Η Κωνσταντινούπολη ξεκινάει πια από το Μπουγιούκ Τσεκμετζέ (Μεγάλο Συρτάρι) , λίγο μετά την Τσατάλτζα, εξήντα χιλιόμετρα από την Αγιασοφιά. Εκεί όπου όριζε τα ελληνοτουρκικά σύνορα η συνθήκη των Σεβρών. Διασχίσαμε το περιμετρικό αυτοκινητόδρομο με την απίστευτη κίνηση ανάμεσα σε νέες συνοικίες γεμάτες ουρανοξύστες με περίεργη, ευφάνταστη, αρχιτεκτονική. Δεξιά μας οι δίδυμοι πύργοι του Τράμπ και στο βάθος ο Κεράτιος. Ευχάριστη έκπληξη τα περιποιημένα παρόδια πάρκα, στα πρανή του αυτοκινητόδρομου. Μέχρι και εφαρμογές αρχιτεκτονικής τοπίου υπήρχαν.

Περάσαμε στην Ασία, επάνω από τη πρώτη γέφυρα του Βοσπόρου, έχοντας από κάτω τα τεράστια δεξαμενόπλοια να τον διασχίζουν. Θαύμα τεχνικής, αλλά και ιδανικός τόπος για αυτόχειρες προς το βυθό του Βοσπόρου.

Πήραμε κατεύθυνση νοτιοανατολικά. Οι ιστορικοί τόποι της Μικρασιατικής εκστρατείας είχαν συμπεριληφθεί στο δρομολόγιο. Περάσαμε τη νέα γέφυρα που γεφυρώνει τον κόλπο της Νικομήδειας (Ismit) , τριπλάσια σε μήκος από τις γέφυρες του Βοσπόρου. Ήταν το μοναδικό σημείο όπου πληρώσαμε διόδια, σε όλο το ταξίδι. Κατευθυνθήκαμε προς την Κίο (Gemlık), το λιμάνι που χρησιμοποιούσε ο ελληνικός στρατός για να μεταφέρει στρατιώτες και εφόδια προς το μέτωπο. Χρισμένη αμφιθεατρικά με κάτασπρα σπίτια , παρουσιάστηκε ξαφνικά μπροστά μας, η γραφική πόλη με το όμορφο λιμάνι. Σταματήσαμε για ξεκούραση, καφέ και μια βόλτα στην προκυμαία. Λίγο νοτιότερα βρίσκονται τα Μουδανιά. Ο τόπος όπου υπογράφτηκε η ομώνυμη συνθήκη μεταξύ των συμμάχων και του Ισμέτ Ινονού, του εκπροσώπου του Κεμάλ, ερήμην των ηττημένων Ελλήνων. Εκεί συμφωνήθηκε η απόδοση της Ανατολικής Θράκης στους Τούρκους. Χάρις στο κύρος του Βενιζέλου και στο στράτευμα του Έβρου κρατήσαμε τη Δυτική Θράκη και τη Σαμοθράκη.

Από την Κίο πήραμε το δρόμο για την Προύσα, την ιερή πόλη των Οθωμανών, όπου είναι θαμμένοι όλοι οι Σουλτάνοι, εκφραστές της εγκόσμιας αλλά και της θείας εξουσίας, όπως συνέβαινε και με τους βυζαντινούς αυτοκράτορες. Η κατάληψη της Προύσας από τον ελληνικό στρατό της Σμύρνης, ενάντια στις εντολές του Βενιζέλου, εξόργισε τον Έλληνα Πρωθυπουργό και φανάτισε τον στρατό του Κεμάλ. Περάσαμε από το χωριό Ιν Ονού, όπου ο Ισμέτ Πασάς, ο δαιμόνιος αξιωματικός του Κεμάλ, θα νικήσει δύο φορές τον πολυπληθέστερο ελληνικό στρατό, πριν αυτός ανασυνταχθεί καταλάβει το Εσκίσεχιρ, την Κιουτάχεια και το Αφιόν Καραχισάρ. Έτσι πήρε και το επίθετο Ινονού ο μετέπειτα διάδοχος του Κεμάλ στην Προεδρία της Τουρκικής Δημοκρατίας.

Στο Εσκίσεχιρ, το ιστορικό Δορύλαιο, φθάσαμε το απόγευμα. Το Δορύλαιο πήρε το όνομα του απόγονου του Ηρακλή Δορύλαου και υπήρξε σπουδαία πόλη και επί Ρωμαϊκής και Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Το ποτάμι Πουρσάκ , παραπόταμος του Σαγγάριου, που διασχίζει την μεγάλη πόλη με τους 750.000 κατοίκους, είναι πλωτό και θυμίζει Βενετία με τις γόνδολες και τα άλλα πλεούμενα που τον διασχίζουν. Πλούσια αγορά και εξαιρετικά διατηρημένες και φροντισμένες παλιές γειτονιές, με τα γραφικά δρομάκια κα τα όμορφα σπίτια, όπου κάποτε ζούσαν χιλιάδες Έλληνες. Σταματήσαμε και εμείς εκεί για διανυκτέρευση , όπως έκαναν όλου οι εισβολείς της Μικράς Ασίας, Μακεδόνες, Ρωμαίοι και Σταυροφόροι. Με ένα χορταστικό φαγητό στο εστιατόριο του ξενοδοχείου και ένα καλό ύπνο, έκλεισε η πρώτη μεγάλη μέρα του ταξιδιού. Λες και ο χρόνος διαστάλθηκε και μας φάνηκαν περισσότερες οι ώρες.

Δείτε τις εικόνες στη Γνώμη της Θράκης