Τι αλλάζει με την ψήφιση της νέας Οδηγίας για την πνευματική ιδιοκτησία στην Ευρώπη, η οποία έως το 2021 θα πρέπει να έχει ενσωματωθεί στην ελληνική νομοθεσία.
Γράφει η ΣΟΝΙΑ ΧΑΪΜΑΝΤΑ
Ρηξικέλευθες αλλαγές προωθεί η υπερψήφιση της νέας Οδηγίας από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τη μεταρρύθμιση στον τομέα της πνευματικής ιδιοκτησίας, στο πλαίσιο της ψηφιακής ενιαίας αγοράς με οφέλη, όπως υποστηρίζουν οι υποστηρικτές της, τόσο για τους πολίτες, όσο και για τους δημιουργούς αλλά και τα ΜΜΕ, τους ερευνητές, τους εκπαιδευτικούς και οργανισμούς πολιτιστικής κληρονομιάς.
Θα πρέπει να τονίσουμε, βέβαια, ότι παρά το γεγονός ότι το κείμενο που προκάλεσε αρκετές ενστάσεις, πέρασε από το σώμα του Ευρωκοινοβουλίου, εκκρεμεί η έγκρισή του από το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής, Ένωσης τις προσεχείς εβδομάδες. Αφού δημοσιευθούν στην Επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε., τα κράτη-μέλη θα έχουν στη διάθεσή τους δύο χρόνια, προκειμένου να ενσωματώσουν τους νέους κανόνες στο εσωτερικό εθνικό τους δίκαιο.
Πώς φθάσαμε στην Οδηγία
Τι είχε όμως προηγηθεί και πώς φτάσαμε στην ανάγκη για την ψήφιση της επίμαχης Οδηγίας;
* Τον Σεπτέμβριο του 2016, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν) πρότεινε τον εκσυγχρονισμό των κανόνων πνευματικής ιδιοκτησίας της Ε.Ε. για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, ώστε «να ευδοκιμήσει και να κυκλοφορήσει, στο πλαίσιο της στρατηγικής ψηφιακής ενιαίας αγοράς». Επειδή λοιπόν η μεταρρύθμιση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας της Ε.Ε. συνιστά προτεραιότητα για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο της Ε.Ε. και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αμέσως ενεργοποιήθηκε ο μηχανισμός, προκειμένου να εκσυγχρονιστούν οι κανόνες περί δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας της Ε.Ε., οι οποίοι χρονολογούνται από το 2001, οπότε και δεν υπήρχαν κοινωνικά μέσα, video on demand και elearning. Έτσι θα μπορούσε να πει κανείς ότι η συμφωνία αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης πρωτοβουλίας για την προσαρμογή των κανόνων πνευματικής ιδιοκτησίας της Ε.Ε. στην ψηφιακή εποχή. Δύο χρόνια μετά, τον Δεκέμβριο του 2018, οι νομοθέτες της Ε.Ε. συμφώνησαν σε νέους κανόνες προκειμένου να διευκολυνθούν οι ευρωπαϊκοί ραδιοτηλεοπτικοί οργανισμοί να διαθέτουν συγκεκριμένα προγράμματα στις τηλεοπτικές εκπομπές τους μέσω ζωντανής τηλεοπτικής μετάδοσης ή τις υπηρεσίες catch-up μέσω διαδικτύου.
* Από την 1η Απριλίου 2018, οι Ευρωπαίοι που αγοράζουν ή εγγράφονται σε υπηρεσίες που προσφέρουν κινηματογραφικές ταινίες, αθλητικές εκπομπές, μουσική, ηλεκτρονικά βιβλία και παιχνίδια στο κράτος-μέλος καταγωγής τους, μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτό το περιεχόμενο όταν ταξιδεύουν ή παραμένουν προσωρινά σε άλλη χώρα της Ε.Ε.
Τι αναφέρει η Οδηγία
Η συμφωνία αποσκοπεί στην ενίσχυση της δυνατότητας των κατόχων πνευματικών δικαιωμάτων, κυρίως των δημιουργών όπως οι μουσικοί, οι ερμηνευτές και οι σεναριογράφοι, καθώς και των εκδοτών ειδήσεων και των δημοσιογράφων, να διαπραγματευτούν καλύτερες συμβάσεις για τη χρήση των έργων τους που εμφανίζονται σε διαδικτυακές πλατφόρμες. Αυτό επιτυγχάνεται καθιστώντας τις διαδικτυακές πλατφόρμες απευθείας υπόλογες για το περιεχόμενο που αναρτάται σε αυτές και παρέχοντας αυτόματα το δικαίωμα στους εκδότες ειδήσεων να διαπραγματευθούν συμφωνίες εκ μέρους των δημοσιογράφων τους για τα άρθρα που χρησιμοποιούν οι κόμβοι αναμετάδοσης ειδήσεων.
Σύμφωνα με το Ευρωκοινοβούλιο, σημαντικός αριθμός των μέτρων είναι σχεδιασμένος ειδικά για να διασφαλιστεί ότι το διαδίκτυο θα παραμείνει χώρος ανοιχτός στην ελευθερία της έκφρασης.
Καθώς η διαμοίραση αποκομμάτων ειδησεογραφικών άρθρων εξαιρείται ρητώς από την εφαρμογή της Οδηγίας, αυτή η πρακτική μπορεί να συνεχιστεί ακριβώς όπως στο παρελθόν. Ωστόσο, η Οδηγία περιέχει, επίσης, μέτρα εναντίον των κόμβων αναμετάδοσης ειδήσεων που κάνουν κατάχρηση αυτού του δικαιώματος. Τα αποκόμματα θα μπορούν λοιπόν να συνεχίσουν να εμφανίζονται στις σελίδες του Google News, για παράδειγμα, ή όταν ένα άρθρο μοιράζεται στο Facebook, με την προϋπόθεση ότι αυτά θα είναι «πολύ σύντομα».
Η ανάρτηση προστατευόμενων έργων για λόγους παράθεσης, κριτικής, εξέτασης, διακωμώδησης, παρωδίας ή σάτιρας επίσης προστατεύεται, διασφαλίζοντας ότι τα “memes” και τα αρχεία GIF θα συνεχίσουν να είναι διαθέσιμα και διαμοιράσιμα σε διαδικτυακές πλατφόρμες.
Πολλές διαδικτυακές πλατφόρμες δεν θα επηρεαστούν
Το κείμενο διευκρινίζει, επίσης, ότι η ανάρτηση έργων σε διαδικτυακές εγκυκλοπαίδειες με μη εμπορικό τρόπο, όπως για παράδειγμα στη Wikipedia, ή πλατφόρμες ανοιχτού (“open source”) λογισμικού, όπως το GitHub, θα εξαιρούνται αυτόματα, ενώ οι καινοφυείς πλατφόρμες θα υπόκεινται σε ελαφρύτερες υποχρεώσεις από αυτές που θα έχουν οι πιο γνωστές.
Παράλληλα, προβλέπει ότι οι δημιουργοί και οι ερμηνευτές θα μπορούν να διεκδικήσουν πρόσθετες αμοιβές από τους διανομείς που εκμεταλλεύονται τα δικαιώματά τους όταν η ανταμοιβή που συμφωνήθηκε αρχικά είναι δυσανάλογα χαμηλότερη από τα κέρδη που αποκομίζει ο διανομέας.
Πώς αυτή η συμφωνία αλλάζει την υπάρχουσα κατάσταση
Προς το παρόν, οι εταιρείες του διαδικτύου έχουν ελάχιστα κίνητρα να υπογράψουν δίκαιες συμβάσεις με τους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων, καθώς δεν θεωρούνται υπεύθυνες για το περιεχόμενο που αναρτούν οι χρήστες τους. Η μόνη τους υποχρέωση είναι να αφαιρούν περιεχόμενο που καταπατά πνευματικά δικαιώματα όταν ο κάτοχός τους το ζητήσει. Αυτή η πρακτική ωστόσο είναι επίπονη για τους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων και δεν τους εγγυάται δίκαιη ανταμοιβή.
Καθιστώντας τις εταιρείες του διαδικτύου υπεύθυνες, θα ενισχυθεί η δυνατότητα των κατόχων πνευματικών δικαιωμάτων (κυρίως μουσικών, ερμηνευτών και σεναριογράφων, καθώς και εκδοτών ειδήσεων και δημοσιογράφων) να διεκδικήσουν δίκαιες συμβάσεις και κατά συνέπεια δίκαιες αμοιβές για την ψηφιακή εκμετάλλευση του υλικού τους.
«Αυτή η Οδηγία είναι ένα σημαντικό βήμα για την επανόρθωση μιας κατάστασης που έχει επιτρέψει σε έναν μικρό αριθμό εταιρειών να αποκομίσουν τεράστια ποσά χωρίς να ανταμείψουν όπως πρέπει τους χιλιάδες δημιουργούς και δημοσιογράφους στη δουλειά των οποίων στηρίζονται», δήλωσε σχετικά ο εισηγητής της Οδηγίας Axel Voss (ΕΛΚ, Γερμανία). Ταυτόχρονα, όπως τόνισε, το κείμενο που υιοθετήθηκε περιέχει μεγάλο αριθμό διατάξεων που εγγυώνται ότι το διαδίκτυο θα παραμείνει χώρος ελεύθερης έκφρασης.
Μάχη για επικράτηση
Ο δρόμος για την ψήφιση της Οδηγίας δεν ήταν ευθύς. Σημειώθηκαν αντιδράσεις, καθώς οι μεν μιλούσαν για επανάσταση και νίκη των δημιουργών και οι δε για άνοιγμα κερκόπορτας στη λογοκρισία και για παράλογη καταβολή αμοιβής στον δημιουργό, ευνοώντας τους κραταιούς οργανισμούς που έχουν την οικονομική δυνατότητα να πληρώνουν δικαιώματα. Στην πραγματικότητα, η πλειοψηφία στην Ολομέλεια του Στρασβούργου ήταν μεγαλύτερη από την αναμενόμενη: 348 βουλευτές υπερψήφισαν, ενώ 274 καταψήφισαν τη διαμφισβητούμενη διάταξη, με την οποία καταβάλλεται στο δημιουργό αμοιβή για την αναπαραγωγή έργου του στο διαδίκτυο. Σε διαφορετική περίπτωση, ειδικά φίλτρα θα εμποδίζουν τη δημοσίευση έργου για το οποίο δεν υπάρχει έγκριση του δημιουργού. Εδώ ακριβώς είναι η διαφωνία ανάμεσα σε αυτούς που λένε ότι «πρέπει να μπει μια τάξη» στο διαδίκτυο και εκείνους που υποστηρίζουν ότι «κινδυνεύει η ελευθερία του λόγου».
Οι πρώτοι, οι υπερθεματιστές, η πλειοψηφία δηλαδή των ευρωβουλευτών, θεωρούν ότι η ρύθμιση προστατεύει τους δημιουργούς, καθώς υποχρεώνει μεγάλες ψηφιακές πλατφόρμες (Google News, YouTube κ.ά.) να μοιράζονται τα κέρδη τους με δημοσιογράφους, μουσικούς, ηθοποιούς που δραστηριοποιούνται σε ψηφιακό περιβάλλον.
Το περασμένο Σαββατοκύριακο, πάνω από 200.000 άνθρωποι κατέβηκαν στους δρόμους σε όλη την Ευρώπη, διαδηλώνοντας την αντίθεσή τους στη νέα Οδηγία. Δεν έλειψαν όμως και εκδηλώσεις υποστήριξης, όπως το καλλιτεχνικό χάπενινγκ που έγινε την Τρίτη, μπροστά στο κτίριο του Ευρωκοινοβουλίου, στο Στρασβούργο. Από την Ελλάδα η ευρωβουλευτής της Ν.Δ., Μαρία Σπυράκη, τοποθετείται δηλώνοντας ότι «η ελευθερία του ενός τελειώνει εκεί που αρχίζουν τα δικαιώματα του άλλου» και ότι πρέπει να προστατεύονται οι start-up πλατφόρμες, αλλά και να αποζημιώνονται οι δημιουργοί. «Θέλουμε ανοιχτό και ελεύθερο διαδίκτυο χωρίς λογοκρισία, οι δημιουργοί όμως πρέπει να αμείβονται δίκαια για τη χρήση των έργων τους», αναφέρει από την πλευρά του ο Γιώργος Γραμματικάκης, ευρωβουλευτής με «Το Ποτάμι».
Οι πολέμιοι της νέας νομοθεσίας, μεταξύ αυτών ευρωβουλευτές της Αριστεράς και των Πρασίνων, προειδοποιούν ότι «έρχεται το τέλος του ελεύθερου Ίντερνετ». Υποστηρίζουν ότι υπό το πρόσχημα της ανταμοιβής, καθιερώνεται λογοκρισία στην έκφραση. Επιπλέον, θεωρούν ότι τα φίλτρα περιεχομένου δεν μπορούν να κάνουν τον απαραίτητο διαχωρισμό. Για παράδειγμα, επισημαίνουν, δεν αντιλαμβάνονται το σατιρικό στοιχείο στα ιδιαίτερα δημοφιλή διαδικτυακά μιμίδια (memes) ή σε αρχεία GIF.
Το Q&A του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
Το παρακάτω ερωτηματολόγιο δίνει απαντήσεις σε ορισμένες από τις πιο συχνές ερωτήσεις σχετικά με την Οδηγία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στην ψηφιακή ενιαία αγορά.
Τι είναι η Οδηγία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας;
Η «Οδηγία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στην ψηφιακή ενιαία αγορά» επιδιώκει να εξασφαλίσει ότι οι επαγγελματίες του κλάδου της δημιουργίας (για παράδειγμα, οι μουσικοί ή οι ηθοποιοί) και οι εκδότες ειδήσεων και οι δημοσιογράφοι θα αποκομίζουν στο διαδικτυακό περιβάλλον τα ίδια οφέλη με αυτά που διατίθενται στο μη διαδικτυακό περιβάλλον. Αυτήν τη στιγμή, λόγω των παρωχημένων κανόνων για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, οι διαδικτυακές πλατφόρμες και οι συναθροιστές ειδήσεων καρπώνονται όλα τα οφέλη, ενώ οι καλλιτέχνες, οι εκδότες ειδήσεων και οι δημοσιογράφοι βλέπουν τη δουλειά τους να κυκλοφορεί ελεύθερα, ενώ στην καλύτερη περίπτωση λαμβάνουν πολύ μικρή αμοιβή για την εργασία τους. Αυτό καθιστά ιδιαίτερα δύσκολη την εξασφάλιση αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης για τους καλλιτέχνες και τους επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης.
Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι το Σχέδιο Οδηγίας δεν δημιουργεί νέα δικαιώματα για δημιουργούς και δημοσιογράφους. Απλώς διασφαλίζει την καλύτερη εφαρμογή των υφιστάμενων δικαιωμάτων τους. Επίσης, το Σχέδιο Οδηγίας δεν δημιουργεί νέες υποχρεώσεις για τις διαδικτυακές πλατφόρμες ή τους συναθροιστές ειδήσεων. Απλώς διασφαλίζει την καλύτερη τήρηση των υφιστάμενων υποχρεώσεων. Ό,τι είναι σήμερα νόμιμο και επιτρέπεται να κοινοποιείται, θα παραμείνει νόμιμο και θα επιτρέπεται να κοινοποιείται και στο μέλλον.
Εν κατακλείδι:
Το Σχέδιο Οδηγίας επιδιώκει να υποχρεώσει τους γίγαντες του διαδικτύου -πλατφόρμες και συναθροιστές ειδήσεων (όπως το YouTube ή το Google News)- να καταβάλλουν στους δημιουργούς περιεχομένου (στους καλλιτέχνες/μουσικούς/ηθοποιούς, καθώς και στις ειδησεογραφικές εταιρείες και τους δημοσιογράφους τους) την αμοιβή που τους οφείλουν πραγματικά.
Δεν δημιουργούνται νέα δικαιώματα ή υποχρεώσεις. Ό,τι είναι σήμερα νόμιμο και επιτρέπεται να κοινοποιείται, θα παραμείνει νόμιμο και θα επιτρέπεται να κοινοποιείται και στο μέλλον.
Το Σχέδιο Οδηγίας δεν έχει ως στόχο τον απλό χρήστη;
Αντιθέτως, το Σχέδιο Οδηγίας θα επηρεάσει τις μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες και τους συναθροιστές ειδήσεων, όπως το YouTube της Google, το Google News ή το Facebook, καθότι θα τους υποχρεώσει να αμείβουν σωστά καλλιτέχνες και δημοσιογράφους από τη δουλειά των οποίων αποκομίζουν κέρδος.
Οι μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες και οι συναθροιστές ειδήσεων θα έχουν περισσότερους λόγους σε σχέση με σήμερα να συνάψουν συμβόλαια για άδειες εκμετάλλευσης που παρέχουν δίκαιη αμοιβή σε καλλιτέχνες και μέσα ενημέρωσης οι οποίοι έχουν αναγνωριστεί εκ των προτέρων ως ιδιοκτήτες ενός έργου. Οι πλατφόρμες θα έχουν περαιτέρω κίνητρα να συνάπτουν τέτοιες συμφωνίες, δεδομένου ότι, ελλείψει των συμφωνιών αυτών, θα είναι άμεσα υπεύθυνες εάν φιλοξενούν έργα για τα οποία δεν έχουν καταβληθεί τέλη αδείας. Η υφιστάμενη νομοθεσία παρέχει μεγαλύτερα περιθώρια αποφυγής της υποχρέωσης αυτής για τις πλατφόρμες.
Προσδοκάται ότι το Σχέδιο Οδηγίας θα ωθήσει τις διαδικτυακές πλατφόρμες να υιοθετήσουν επιτέλους μια πολιτική που θα οδηγεί στη δίκαιη ανταμοιβή όλων των ατόμων από τη δουλειά των οποίων αποκομίζουν τα κέρδη τους.
Η Οδηγία θα επηρεάσει την ελευθερία του διαδικτύου ή θα οδηγήσει σε λογοκρισία στο διαδίκτυο;
Η ελευθερία στο διαδίκτυο, όπως και στον πραγματικό κόσμο, θα εξακολουθήσει να υφίσταται, εφόσον η άσκησή της δεν περιορίζει τα δικαιώματα άλλων και δεν είναι παράνομη. Αυτό σημαίνει ότι οι χρήστες θα συνεχίσουν να μπορούν να ανεβάζουν περιεχόμενο σε διαδικτυακές πλατφόρμες και οι εν λόγω πλατφόρμες θα συνεχίσουν να μπορούν να φιλοξενούν το εν λόγω περιεχόμενο, εφόσον σέβονται το δικαίωμα των δημιουργών σε δίκαιη αμοιβή. Επί του παρόντος, οι διαδικτυακές πλατφόρμες ανταμείβουν τους δημιουργούς σε εθελοντική βάση και μόνο σε πολύ περιορισμένο βαθμό, διότι δεν φέρουν καμία ευθύνη για το περιεχόμενο που φιλοξενούν και, ως εκ τούτου, δεν έχουν κίνητρο να συνάψουν συμφωνίες με κατόχους δικαιωμάτων.
Η Οδηγία δεν θα αποτελεί πηγή λογοκρισίας. Δεδομένου ότι η Οδηγία ενισχύει τη νομική ευθύνη, θα αυξήσει την πίεση στις διαδικτυακές πλατφόρμες να συνάψουν συμφωνίες δίκαιης αμοιβής με τους δημιουργούς των έργων από τα οποία οι πλατφόρμες αποκομίζουν κέρδη. Αυτό δεν αποτελεί λογοκρισία.
Η Οδηγία δημιουργεί αυτόματα φίλτρα για τις διαδικτυακές πλατφόρμες;
Όχι. Η Οδηγία θέτει ένα στόχο που πρέπει να επιτευχθεί - μια διαδικτυακή πλατφόρμα δεν πρέπει να κερδίζει χρήματα από υλικό τρίτου δημιουργού χωρίς ανταμοιβή. Ως εκ τούτου, μια πλατφόρμα είναι νομικά υπεύθυνη εάν υπάρχει περιεχόμενο στον ιστότοπό της για το οποίο δεν έχουν αμειφθεί κατάλληλα οι δημιουργοί. Αυτό σημαίνει ότι τα άτομα των οποίων το έργο χρησιμοποιείται παράνομα μπορούν να ασκήσουν αγωγή κατά της πλατφόρμας.
Ωστόσο, η Οδηγία δεν ορίζει ούτε απαριθμεί τα εργαλεία, τους ανθρώπινους πόρους και τις υποδομές που μπορεί να χρειαστούν προκειμένου να αποτραπεί η εμφάνιση υλικού για το οποίο δεν έχει καταβληθεί αμοιβή στον ιστότοπο. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει απαίτηση για φίλτρα αναφόρτωσης.
Ωστόσο, εάν οι μεγάλες πλατφόρμες δεν αναπτύξουν κάποια καινοτόμο λύση, μπορεί να καταλήξουν στην επιλογή των φίλτρων. Στην πραγματικότητα, τα φίλτρα αυτά χρησιμοποιούνται ήδη από τις μεγάλες επιχειρήσεις! Η κριτική ότι ορισμένες φορές τα φίλτρα αποκλείουν νόμιμο περιεχόμενο, μπορεί ενίοτε να είναι βάσιμη. Αλλά θα πρέπει να απευθύνεται στις πλατφόρμες που σχεδιάζουν και εφαρμόζουν τα φίλτρα, και όχι στον νομοθέτη που καθορίζει ένα στόχο που πρέπει να επιτευχθεί, ότι δηλαδή μια εταιρεία πρέπει να καταβάλει αμοιβή για το υλικό από το οποίο αποκομίζει κέρδος. Στόχος ο οποίος, στον πραγματικό κόσμο, δεν αμφισβητείται και επιβάλλεται νομοθετικά.
Τέλος, η συμφωνηθείσα Οδηγία περιλαμβάνει ακόμη και διατάξεις που διασφαλίζουν ότι οι χρήστες μπορούν να ασκήσουν προσφυγή κατά της εσφαλμένης αφαίρεσης αναφορτωμένου περιεχομένου, μέσω συστημάτων έννομης προστασίας τα οποία επιτρέπουν την ταχεία υποβολή και διεκπεραίωση των καταγγελιών.
Η παρούσα Οδηγία επηρεάζει αρνητικά τα διαδικτυακά μιμίδια («memes») ή τα αρχεία GIF;
Το αντίθετο. Η Οδηγία, με τη μορφή που συμφωνήθηκε, περιλαμβάνει ειδικές διατάξεις που υποχρεώνουν τα κράτη-μέλη να προστατεύουν την ελεύθερη αναφόρτωση και κοινοποίηση έργων για σκοπούς παράθεσης, κριτικής, σχολιασμού, γελοιογραφίας, παρωδίας ή μίμησης. Η πιο προφανής συνέπεια των διατάξεων αυτών είναι ότι θα συνεχίσει να είναι δυνατή η χρήση διαδικτυακών «memes» και αρχείων GIF. Στην πραγματικότητα, χάρη στις διατάξεις αυτές, η χρήση τους θα είναι ακόμη πιο ασφαλής από ό,τι στο παρελθόν, δεδομένου ότι προηγουμένως η προστασία των εν λόγω έργων εξασφαλιζόταν με διάφορες εθνικές νομοθεσίες, με αποτέλεσμα να υπάρχουν αποκλίσεις μεταξύ των κρατών-μελών.
Θα εξακολουθήσει να είναι δυνατή η εμφάνιση αποσπασμάτων κατά την ανάγνωση ή την κοινοποίηση άρθρων σε συναθροιστές ειδήσεων;
Ναι. Η συμφωνία παρέχει στους εκδότες Τύπου το δικαίωμα να ζητούν από τους συναθροιστές ειδήσεων να συνάπτουν μαζί τους συμφωνίες αδειοδότησης για τη χρήση των άρθρων τους. Ωστόσο, οι συναθροιστές ειδήσεων θα είναι σε θέση να συνεχίσουν να εμφανίζουν αποσπάσματα χωρίς να χρειάζονται άδεια από τους εκδότες Τύπου. Αυτό θα είναι δυνατό υπό την προϋπόθεση ότι το απόσπασμα θα είναι «πολύ σύντομο» ή θα αποτελείται από «μεμονωμένες λέξεις», και εφόσον δεν θεωρείται ότι ο συναθροιστής ειδήσεων καταχράται αυτήν τη διευκόλυνση.
Η εν λόγω Οδηγία θα καταστρέψει τις νεοφυείς επιχειρήσεις;
Όχι. Η συμφωνία προβλέπει ειδική προστασία για τις νεοφυείς πλατφόρμες. Οι πλατφόρμες που είναι νεότερες των τριών ετών, έχουν ετήσιο κύκλο εργασιών κάτω των 10 εκατομμυρίων ευρώ και μέσο μηνιαίο αριθμό μοναδικών επισκεπτών κάτω των 5 εκατομμυρίων, θα υπόκεινται σε πολύ ελαφρύτερες υποχρεώσεις σε σχέση με τις μεγάλες και καθιερωμένες πλατφόρμες.
Υπάρχουν ισχυρισμοί ότι το άρθρο 13 θα μπορούσε να οδηγήσει στην απομάκρυνση έργων όταν δεν είναι γνωστοί οι κάτοχοι των δικαιωμάτων. Δόθηκε το παράδειγμα της επιτυχίας «Despacito»...
Στόχος της προτεινόμενης διατύπωσης του άρθρου 13 είναι να ενισχυθεί η θέση των καλλιτεχνών όταν αυτοί επικαλούνται το δικαίωμά τους σε δίκαιη αποζημίωση, στις περιπτώσεις που το έργο τους χρησιμοποιείται και διανέμεται διαδικτυακά από άλλους. Κατά κανόνα, ένας καλλιτέχνης θα έχει γνωστοποιήσει σε πλατφόρμες όπως το YouTube ότι ένα συγκεκριμένο έργο είναι δικό του. Επομένως, η αναφόρτωση έργων με άγνωστο κάτοχο δικαιωμάτων είναι απίθανο να οδηγήσει σε ενεργοποίηση της ευθύνης της πλατφόρμας.
Υποστηρίχθηκε ότι η Οδηγία θα έχει σοβαρό αρνητικό αντίκτυπο στα μέσα διαβίωσης εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων...
Μάλλον το αντίθετο ισχύει. Σκοπός της Οδηγίας είναι να βοηθήσει πολλούς ανθρώπους να εξασφαλίσουν τα μέσα διαβίωσης που δικαιούνται για την εργασία τους και τα οποία χρειάζονται προκειμένου να συνεχίσουν να δημιουργούν. Με το Σχέδιο Οδηγίας επιδιώκεται να εξασφαλιστεί ότι θα καταλήγουν περισσότερα χρήματα στους καλλιτέχνες και τους δημοσιογράφους αντί για τους μετόχους της Google, μια μεταφορά πόρων που είναι σε κάθε περίπτωση επωφελής για τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Γιατί υπήρξαν πολλές διαμαρτυρίες για την Οδηγία;
Η Οδηγία αποτέλεσε το αντικείμενο έντονης εκστρατείας. Πράγματι, ορισμένα στατιστικά στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δείχνουν ότι οι βουλευτές σπάνια έχουν βρεθεί αντιμέτωποι στο παρελθόν με τέτοιο βαθμό άσκησης πίεσης (μέσω τηλεφωνικών κλήσεων, ηλεκτρονικών μηνυμάτων κ.λπ.). Αυτού του είδους οι εκτεταμένες εκστρατείες καταλήγουν γενικά σε μια κλιμάκωση εντυπωσιακών ισχυρισμών: υπάρχουν ισχυρισμοί ότι το Σχέδιο Οδηγίας απειλεί να «καταστρέψει» ή να «σκοτώσει» το διαδίκτυο. Δεδομένου ότι το Σχέδιο Οδηγίας δεν παρέχει νέα δικαιώματα στους επαγγελματίες του κλάδου της δημιουργίας ούτε επιβάλλει νέες υποχρεώσεις στις διαδικτυακές πλατφόρμες ή στους συναθροιστές ειδήσεων, οι ισχυρισμοί αυτοί φαίνονται υπερβολικοί. Υπάρχει το προηγούμενο διαφόρων εκστρατειών άσκησης πίεσης που προέβλεπαν καταστροφικά αποτελέσματα ,τα οποία δεν έγιναν ποτέ πραγματικότητα. Για παράδειγμα, οι εταιρείες τηλεπικοινωνιών ισχυρίζονταν ότι οι λογαριασμοί τηλεφώνου θα αυξάνονταν υπέρμετρα ως αποτέλεσμα των ανώτατων ορίων για τα τέλη περιαγωγής· οι ομάδες πίεσης της καπνοβιομηχανίας και της εστίασης υποστήριζαν ότι οι άνθρωποι θα σταματούσαν να πηγαίνουν σε εστιατόρια και μπαρ ως αποτέλεσμα της απαγόρευσης του καπνίσματος στους χώρους αυτούς· οι τράπεζες υποστήριζαν ότι θα αναγκάζονταν να σταματήσουν να χορηγούν δάνεια σε επιχειρήσεις και ιδιώτες, λόγω της αυστηρότερης νομοθεσίας σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας τους, ενώ η ομάδα πίεσης στον τομέα των αφορολόγητων ειδών ισχυρίστηκε μέχρι και ότι τα αεροδρόμια θα έκλειναν ως αποτέλεσμα της κατάργησης των αφορολόγητων αγορών στην ενιαία αγορά. Τίποτε από αυτά δεν συνέβη.
Η Οδηγία έχει ως κύριο σκοπό την προστασία των μικρότερων δημιουργών περιεχομένου;
Αν και η Οδηγία έχει ως στόχο να βοηθήσει όλους τους δημιουργούς να έχουν ισχυρότερη διαπραγματευτική θέση όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο οι διαδικτυακές πλατφόρμες χρησιμοποιούν το έργο τους, κατά κύριο λόγο θα επωφεληθούν οι μικρότεροι φορείς. Οι μεγαλύτεροι φορείς συχνά καταφεύγουν σε δικηγορικά γραφεία για την προάσπιση των δικαιωμάτων τους, ενώ στην περίπτωση των μικρότερων φορέων το παρόν καθεστώς παρέχει ελάχιστα μέσα για το σκοπό αυτό.
Πώς μπορούμε να γνωρίζουμε ακριβώς ποιες πλατφόρμες θα πρέπει να συμμορφωθούν με τις υποχρεώσεις της Οδηγίας;
Η Οδηγία αφορά τις πλατφόρμες των οποίων η κύρια δραστηριότητα είναι η αποθήκευση, οργάνωση και προώθηση για εμπορικούς λόγους μεγάλου όγκου έργων που αναρτάται από τους χρήστες και προστατεύεται από τη νομοθεσία για τα πνευματικά δικαιώματα. Αυτό εξαιρεί, για παράδειγμα, τη wikipedia, το GitHub, τις ιστοσελίδες γνωριμιών και το Ebay, μεταξύ ενός μεγάλου αριθμού υπηρεσιών και ιστοσελίδων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεπικουρεί τα κράτη-μέλη στην εφαρμογή των διάφορων μέτρων της Οδηγίας στο πλαίσιο της εθνικής νομοθεσίας. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το Άρθρο 17 (πρώην Άρθρο 13) η Επιτροπή θα πρέπει να παρέχει γραπτή καθοδήγηση για την εφαρμογή του Άρθρου, ειδικά όσον αφορά τη συνεργασία που αναφέρεται στην παράγραφο 4 σχετικά με το ενδεχόμενο μη σύναψης σύμβασης χρήσης. Όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη θα συμμετάσχουν στη διαβούλευση, συμπεριλαμβανομένων των παρόχων υπηρεσιών διαδικτυακού διαμοιρασμού, των κατόχων των πνευματικών δικαιωμάτων, των ενώσεων χρηστών και άλλων εμπλεκόμενων φορέων. Επιπροσθέτως, όταν η Οδηγία υιοθετηθεί και τεθεί σε ισχύ, η Επιτροπή θα διοργανώσει σε συνεργασία με τα κράτη-μέλη διάλογο με τα ενδιαφερόμενα μέρη, για να συζητηθούν βέλτιστες πρακτικές για τη συνεργασία μεταξύ των παρόχων υπηρεσιών διαδικτυακού διαμοιρασμού και των κατόχων πνευματικών δικαιωμάτων. Η καθοδήγηση και οι βέλτιστες πρακτικές θα προσφέρουν μεγαλύτερη νομική βεβαιότητα κατά την εφαρμογή του Άρθρου 17, λαμβάνοντας υπόψη και την ανάγκη να βρεθεί σημείο ισορροπίας μεταξύ των θεμελιωδών δικαιωμάτων των εμπλεκομένων μερών και της χρήσης εξαιρέσεων και περιορισμών στα πνευματικά δικαιώματα.
Έχει αφιερωθεί αρκετός χρόνος στη μελέτη των επιπτώσεων αυτής της νομοθεσίας;
Η διαδικασία που οδήγησε σε αυτή την Οδηγία έχει υπάρξει εξαιρετικά ενδελεχής και δημοκρατική. Ξεκίνησε το 2013 και κατά τη διάρκεια πέντε χρόνων υπήρξαν πολυάριθμες εκθέσεις, μελέτες επιπτώσεων, συζητήσεις, προτάσεις και ψηφοφορίες.
11/4/2019, Σόνια Χαϊμαντά, www.advertising.gr