«Επιστήμη και τεχνολογία είναι η κύρια μηχανή ώθησης της οικονομίας»

Με 292 επιστημονικές δημοσιεύσεις και 37.976 αναφορές, ο ισραηλινός Νομπελίστας βιολόγος Aaron Ciechanover είναι ένας διακεκριμένος καθηγητής έρευνας σε παγκόσμιο επίπεδο. Μιλά στον "Η.Α." με αφορμή την σημερινή αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

 

Με 292 επιστημονικές δημοσιεύσεις και 37.976 αναφορές, ο ισραηλινός Νομπελίστας βιολόγος Aaron Ciechanover είναι ένας διακεκριμένος καθηγητής έρευνας σε παγκόσμιο επίπεδο. Μιλά στον "Η.Α." με αφορμή την σημερινή αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Ο δρ. Ciechanοvor γεννήθηκε στη Χάιφα το 1947. Σπούδασε ιατρική στην Ιατρική Σχολή του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ στο Νοσοκομείο Hadassah, ενώ έλαβε διδακτορικό στις Επιστήμες από το πανεπιστήμιο Technion. Από το 1977 διεξάγει έρευνες και διδάσκει στο Technion, ένα από τα κορυφαία ιδρύματα στον κόσμο στην τεχνολογία και τις επιστήμες.

Το 2004 μοιράστηκε το Βραβείο Νόμπελ Χημείας με τους καθηγητές AvramHershko και Irwin A. Rose για την ανακάλυψη του μορίου Ubiquitin, το οποίο αποτελεί μέρος του μηχανισμού απαλλαγής και ανανέωσης των πρωτεϊνών των κυττάρων σε ζωντανούς οργανισμούς. Τυχόν δυσλειτουργία του μηχανισμού στον ανθρώπινο οργανισμό προκαλεί όγκους, δηλαδή καρκίνο. Με βάση την ανακάλυψη του ισραηλινού επιστήμονα και των συναδέλφων του, έχουν αναπτυχθεί φάρμακα για την καταπολέμηση κάποιων ειδών καρκίνου.

Σήμερα, ο δρ. Ciechanover θα ανακηρυχθεί επίτιμος διδάκτωρ του τμήματος Χημείας του πανεπιστημίου Ιωαννίνων, με την τελετή αναγόρευσης να είναι προγραμματισμένη για τις 7 το απόγευμα στην αίθουσα τελετών «Γεώργιος Μυλωνάς» του πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Την Παρασκευή θα δώσει ομιλία στη Σχολή Μωραΐτη στην Αθήνα, ενώ το Σαββατοκύριακο θα βρεθεί ξανά στα Γιάννενα ως κεντρικός ομιλητής στο 20ο Συνέδριο «Ιατρικής Χημείας», που θα διεξαχθεί στο Συνεδριακό Κέντρο «Κάρολος Παπούλιας» του πανεπιστημίου Ιωαννίνων, από το Διεπιστημονικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Ιατρική Χημείας», που υλοποιούν τα τμήματα Χημείας, Ιατρικής και Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών της Σχολών Θετικών Επιστημών και Επιστημών Υγείας.

Το συνέδριο θα διεξαχθεί υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου με τη συμμετοχή διεθνούς κύρους καθηγητών ελληνικών πανεπιστημίων.

Ο δρ. Ciechanover, λίγο πριν έρθει στην πόλη των Ιωαννίνων για πρώτη φορά, μίλησε στον Η.Α. για τους δεσμούς του με την Ελλάδα και τις εξελίξεις στην αντιμετώπιση του καρκίνου, εξηγώντας γιατί η ποιοτική εκπαίδευση είναι η καλύτερη τράπεζα για να επενδύσει μια κοινωνία.

Θα ήθελα να σας ρωτήσω αν έχετε ιδιαίτερες σχέσεις με την Ελλάδα ή ακόμα και με τα Ιωάννινα, αφού, όπως ίσως γνωρίζετε, υπάρχει μια ιστορική εβραϊκή κοινότητα στην πόλη. Είναι αυτή η πρώτη φορά που επισκέπτεστε την Ήπειρο;

Οι συνδέσεις μου με την Ελλάδα είναι φυσικά μέσω δύο καναλιών – του επιστημονικού και του εβραϊκού. Έχω πολλούς φίλους σε πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα στην Ελλάδα, και αυτοί οι δεσμοί δε διαφέρουν από τους δεσμούς μου με άλλους επιστήμονες παγκοσμίως. Ελπίζω ότι η Ελλάδα θα ξεφύγει από τα οικονομικά της προβλήματα και θα ανανεώσει σημαντικά τη στήριξή της στην επιστήμη και την τεχνολογία σε όλα τα επίπεδα, καθώς δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτή είναι η κύρια μηχανή που ωθεί την οικονομία σε οποιαδήποτε ανεπτυγμένη χώρα.

Όσο για την εβραϊκή πλευρά, έχω εξαιρετικούς φίλους στην εβραϊκή κοινότητα στην Αθήνα και γνωρίζω την ιστορία, αλλά δεν έχω επισκεφθεί ποτέ πριν την κοινότητα στα Ιωάννινα. Πολλοί από τους φίλους μου στην Αθήνα έχουν αποφοιτήσει από το πανεπιστήμιο μας στο Ισραήλ τη δεκαετία του 1980 και μου γνώρισαν την ιστορία των Εβραίων στην Ελλάδα. Ιδιαίτερα ενδιαφέρομαι για την ιστορία και το τραγικό τέλος των εβραϊκών κοινοτήτων, που καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια του ολοκαυτώματος, όπως και η κοινότητα στη Θεσσαλονίκη, και είμαι πολύ ενθουσιασμένος που επισκέπτομαι την ιστορική κοινότητα των Ιωαννίνων που υπέφερε τόσο πολύ.

Ως διακεκριμένος καθηγητής τουTechnion, ο οποίος έλαβε το βραβείο Νόμπελ, πόσο σημαντικό ήταν αυτό για τη συνέχιση της δουλειάς και της έρευνας;

Το βραβείο είναι σημαντικό κυρίως ως αναγνώριση, καθώς τα ανθρώπινα όντα το χρειάζονται. Αλλά… η κύρια ικανοποίηση προέρχεται από τα επιστημονικά επιτεύγματα – από την ανακάλυψη του «συστήματος διάθεσης απορριμμάτων» του ανθρώπινου σώματος, που έχει εφαρμοστεί τώρα στην ανάπτυξη φαρμάκων που σώζουν ζωές, κυρίως στον καρκίνο, αλλά στο μέλλον και σε καταστροφικές νόσους του εγκεφάλου. Το γεγονός ότι σε εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των χωρών που επιθυμούν να καταστρέψουν το Ισραήλ, έχει δοθεί η ζωή «σε μια ασημένια πιατέλα» ή η ποιότητα ζωής τους έχει βελτιωθεί δραματικά, αποτελεί πηγή μεγάλης ικανοποίησης.

Σας άκουσα να λέτε για την πολυπλοκότητα του καρκίνου, αλλά και για τις γνώσεις που έχουμε σήμερα, χάρη στην έρευνά σας, μεταξύ άλλων. Πόσο πιο κοντά είμαστε στην καταπολέμηση του καρκίνου;

Η επιστήμη έχει κάνει πολλά βήματα στην κατανόησή μας για τους μηχανισμούς που βρίσκονται πίσω από τον καρκίνο και κατά συνέπεια στην ανάπτυξη καινοτόμων φαρμάκων. Έχει σημειωθεί τεράστια πρόοδος και στην ανάπτυξη συσκευών και πλατφορμών για την έγκαιρη ανίχνευση και σε δημόσιες εκστρατείες για να πειστούν οι άνθρωποι να χρησιμοποιούν υπηρεσίες για έγκαιρη ανίχνευση (π.χ. καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και καρκίνος του προστάτη στους άνδρες). Με λίγα λόγια,κάποιες κακοήθεις μπορούν να θεραπευτούν ή οι ζωές των ασθενών να παραταθούν για αρκετά χρόνια και οι ίδιοι να απολαμβάνουν μια ζωή πολύ καλύτερης ποιότητας. Η ανάπτυξη της ανοσοθεραπείας -η απελευθέρωση του ανοσοποιητικού συστήματος για την καταπολέμηση των όγκων- έχει αλλάξει σαφώς το κλινικό τοπίο ορισμένων θανατηφόρων καρκίνων όπως το μελάνωμα (δέρμα) και του πνεύμονα. Είναι δύσκολο να μιλήσουμε για την ήττα, καθώς υπάρχουν εκατοντάδες διαφορετικοί καρκίνοι, αλλά μπορεί να ειπωθεί με σιγουριά ότι κινούμαστε προς εκεί!

Στην τελετή υποψηφιότητάς σας ως επίτιμος καθηγητής στο πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, θα μιλήσετε για τον «Σημαντικό ρόλο της ηθικής στην εποχή της ταχείας τεχνολογικής προόδου». Πόσο σημαντικό είναι αυτός ο ρόλος; Έχετε αντιμετωπίσει προσωπικά τέτοια διλήμματα όλα αυτά τα χρόνια;

Τα βιοηθικά ζητήματα είναι θεμελιώδους σημασίας και καθίστανται ολοένα και πιο προωθημένα, καθώς η επιστήμη και η τεχνολογία προχωρούν. Από θέματα γονιδιακής επεξεργασίας -εμείς είμαστε ελεύθεροι να “σχεδιάσουμε” τα παιδιά μας χειριζόμενοι τα γονίδιά τους όταν είναι ακόμα έμβρυα, σε θέματα που μπορούμε να ανεχθούμε γνωρίζοντας το ρεπερτόριο των μεταλλάξεων στα γονίδιά μας και τις μελλοντικές ασθένειες από τις οποίες θα υποφέρουμε. Και ακόμη -η κλιματική αλλαγή- υπάρχει και ποιες είναι οι συνέπειές της για το μέλλον της γης μας. Όλα αυτά τα θέματα βρίσκονται στο τραπέζι μας και πρέπει να συζητηθούν. Οι επιστήμονες μπορούν μόνο να φέρουν τη γνώση τους στο τραπέζι, αλλά οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται από ευρύ φάσμα εκπροσώπων ολόκληρης της κοινωνίας και να λαμβάνουν υπόψη πολλές πτυχές που δεν είναι αναγκαστικά επιστημονικές – όπως οι ιστορικές, φιλοσοφικές, θρησκευτικές και γεωπολιτικές, κοινωνιολογικές.

Ως ακαδημαϊκός, πόσο σημαντικές είναι οι επενδύσεις στην έρευνα, όχι μόνο για την ίδια την έρευνα, αλλά και για την ανάπτυξη μιας ολόκληρης χώρας; Ειδικά μια χώρα όπως η Ελλάδα, η οποία έχει «χάσει» εκατοντάδες νέους επιστήμονες την τελευταία δεκαετία, λόγω οικονομικής κρίσης.

Τα πανεπιστήμια είναι στα μάτια μου τα σημαντικότερα ινστιτούτα, που έχουν κάνει ποτέ οι άνθρωποι. Είναι η μόνη πηγή γνώσης και καινοτομίας και από εμπειρογνώμονες που ασχολούνται με την κοινωνία, την οικοδομούν και τη χτίζουν,-από τους γιατρούς στους φυσικούς, από τους δασκάλους έως τους οικονομολόγους και από τους φιλοσόφους έως τους κοινωνιολόγους. Η επένδυση στην υψηλού επιπέδου εκπαίδευση είναι η καλύτερη τράπεζα που μπορεί να επενδύσει μια κοινωνία, όσον αφορά την απόδοση της στην κοινωνία. Το Ισραήλ είναι μια απόδειξη γι’ αυτό και, όπως σημείωσα, ελπίζω ότι η Ελλάδα θα ανακάμψει από την οικονομική κρίση και θα επενδύσει στην επιστήμη της και στη νέα γενιά επιστημόνων και μηχανικών. Η βιομηχανία Υψηλής Τεχνολογίας είναι σήμερα η πιο κρίσιμη μηχανή που ωθεί την οικονομία οποιασδήποτε αναπτυγμένης χώρας.

Γεωργία Χαλάτση
Ηπειρωτικός Αγών