H οικονομική κρίση έχει χτυπήσει αλύπητα και τον έντυπο Τύπο στην Ελλάδα, ο οποίος, σε συνδυασμό με την κρίση μετασχηματισμού, που αλλάζει τα δεδομένα της ενημέρωσης μέσω του Διαδικτύου, αλλά και την κρίση αξιοπιστίας, που περνά εξαιτίας επιλογών κυρίως των ιδιοκτητών, κινδυνεύει άμεσα.
Ο κίνδυνος των λουκέτων είναι πλέον υπαρκτός, ενώ χιλιάδες εργαζόμενοι στην ενημέρωση περνούν δραματικές στιγμές στην ανεργία και την ανέχεια. Παρά τις προσπάθειες που καταβάλλουν ορισμένες εφημερίδες να καλύψουν τις ανάγκες της νέας εποχής για να μπορέσουν να σταθούν, δεν μπορούν να ανταποκριθούν στο κόστος, λόγω και της δραματικής μείωσης των πωλήσεων. Η ενημέρωση και ειδικότερα ο έντυπος Τύπος επιτελεί καίρια θεσμική λειτουργία της δημοκρατικής διαδικασίας.
Κατά συνέπεια, η πολιτεία οφείλει να στηρίξει την ενημέρωση και τον έντυπο Τύπο, πανελλαδικό και περιφερειακό, πριν να είναι αργά. Κατά παράδοση, οι κυβερνήσεις δεν τα πήγαιναν καλά με τον Τύπο, αυτό όμως δεν μπορεί να συνεχιστεί, διότι πλέον τα λουκέτα είναι προ των πυλών. Αν και μέχρι σήμερα έχουν δοθεί τρία «κοινωνικά» πακέτα, ένα από την κυβέρνηση Σαμαρά και δύο από την κυβέρνηση Τσίπρα, καθώς και αναδρομικά εκατοντάδων εκατομμυρίων σε ειδικές κατηγορίες πολιτών, δεν έχει δοθεί ούτε δεκάρα, παρά μόνο υποσχέσεις, για την ενίσχυση του Τύπου. Αυτή η κατάσταση πρέπει να σταματήσει άμεσα και από τις υποσχέσεις επί υποσχέσεων να περάσουμε στην πράξη.
Επιτέλους, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι επεξεργάζεται ένα τέτοιο σχέδιο και θα αναλάβει άμεσα πρωτοβουλία να γίνει η αναγκαία διαβούλευση. Είναι θεσμικό πρόβλημα πρώτης γραμμής. Οταν έχουν δοθεί ή δίνονται πάνω από τρία δισ. ενισχύσεις, δεν μπορούν να βρεθούν 10-20 εκατομμύρια ετησίως για την στήριξη του Τύπου;
Η κυβέρνηση και τα κόμματα σε συνεργασία με τις Ενώσεις των εργαζομένων και των εκδοτών πρέπει να συμφωνήσουν αφενός στην άμεση λήψη ορισμένων μέτρων και αφετέρου να προετοιμάσουν το έδαφος μιας μεγάλης θεσμικής παρέμβασης για εκπόνηση ενός συνολικού προγράμματος στήριξης του έντυπου Τύπου. Μερικές από τις προτάσεις που θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση ενός τέτοιου προγράμματος, αναλύονται στο σημείωμα αυτό. Δεν χρειάζονται εκατομμύρια επί εκατομμυρίων. Και 10-20 εκατομμύρια είναι αρκετά, ως αρχή, αρκεί να ξεκινήσει η προσπάθεια. Εκείνο που προέχει είναι η άμεση υλοποίηση ορισμένων από αυτές τις προτάσεις, χωρίς χρονοτριβή. Οι προτάσεις αυτές παρουσιάστηκαν και έναν χρόνο πριν, στο ειδικό συνέδριο της ΕΣΗΕΑ, αλλά έναν χρόνο τώρα ακούμε μόνο υποσχέσεις. Ηρθε η ώρα της πράξης, αφού κατά γενική ομολογία είναι δίκαιο να στηριχθεί ο Τύπος.
- 1. Μείωση ή και μηδενισμός ΦΠΑ επί των πωλήσεων και των ενθέτων. Οι συνολικές πωλήσεις για το 2019 εκτιμάται ότι δεν θα υπερβούν τα 140 εκατομμύρια, σχεδόν οι μισές σε σχέση με τρία χρόνια πριν, εξέλιξη που δείχνει και πόσο κατεπείγον είναι το πρόβλημα.
- 2. Ενίσχυση στη διακίνηση μέσω πρακτορείου ή αποστολής μέσω ταχυδρομείου (π.χ. κόστος ΕΛΤΑ ιδιαίτερα για περιφερειακά μέσα, ενίσχυση μεταφοράς στα νησιά και τις απομακρυσμένες περιοχές κ.λπ.).
- 3. Αντιμετώπιση μονοπωλιακών καταστάσεων στη διανομή, την εκτύπωση κ.λπ. barcode στα έντυπα, προκειμένου να γίνεται έλεγχος των πραγματικών πωλήσεων.
- 4. Αναδιαμόρφωση/αλλαγές σημείων πώλησης.
- 5. Επιδότηση εισφορών για 55άρηδες, νέους και άνεργους δημοσιογράφους, όπως και άλλες ειδικότητες εργαζομένων.
- 6. Αγορά εφημερίδων εκ περιτροπής από πανεπιστήμια, σχολεία, στρατιωτικές μονάδες, στο κέντρο και στην περιφέρεια. Σε συνδυασμό με εκδηλώσεις και συζητήσεις, προκειμένου να κάνουμε κοινωνικό θέμα τη στήριξη του Τύπου και να αντιμετωπιστεί το θέμα της αξιοπιστίας της ενημέρωσης.
- 7. Είσπραξη επιστροφών, συνολικού ποσοστού περίπου 4% επί των πωλήσεων στον έντυπο Τύπο, που έχει καταργηθεί. Αυτό το ποσό θα μπορούσε να αποτελέσει τονωτική ένεση στον έντυπο Τύπο, καθώς υπολογίζεται σήμερα περίπου στα 5 εκατομμύρια ετησίως, ενώ όταν έγινε η ρύθμιση για τον νέο ΕΔΟΕΑΠ υπερέβαινε τα 10!
- 8. Πνευματικά δικαιώματα. Το θέμα με Google και συνολικά GAFA (Google, Apple, Facebook, Amazon) ειδικά για τα ενημερωτικά σάιτ και τα σάιτ των εφημερίδων είναι πολύ σημαντικό και θα το βρούμε άμεσα μπροστά μας. Η ρύθμιση πρέπει να προβλέπει δικαιώματα τόσο για εκδότες όσο και για δημοσιογράφους με όρους ισοτιμίας. Μια σκέψη είναι για Εταιρεία Διαχείρισης, με συμμετοχή των Ενώσεων.
- 9. Ενίσχυση μέσω ΕΣΠΑ για εξοπλισμό, χρήση νέων μέσων, μεθόδων και τεχνικών ενημέρωσης. Οικονομικές ενισχύσεις τύπου Γαλλίας (άμεσες ενισχύσεις σε εφημερίδες ανά φύλλο, στήριξη διανομής, φορολογικά κίνητρα κ.λπ.).
- 10. Ειδικά μέτρα στήριξης συνεταιριστικών εντύπων (π.χ. «Η Εφημερίδα των Συντακτών») και πολιτικών ιστορικών εφημερίδων (π.χ. «Αυγή», «Ριζοσπάστης», «Εστία», «Εποχή»).
- 11. Παροχή κινήτρων, με ταυτόχρονη δέσμευση από τους εκδότες για διατήρηση θέσεων εργασίας, τη στήριξη των εργασιακών δικαιωμάτων με την υπογραφή συλλογικής σύμβασης και την εφαρμογή του κώδικα δεοντολογίας με ειδική πρόνοια για τον εμπλουτισμό των αρχών και για το διαδίκτυο και τη στήριξη του ΕΔΟΕΑΠ. Οι ενισχύσεις θα πηγαίνουν για την πληρωμή των εργαζομένων, την εξόφληση των ασφαλιστικών ταμείων, καθώς και για τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό, προκειμένου να στηριχτούν οι εφημερίδες στη νέα διαδικτυακή εποχή.
Πνευματικά δικαιώματα
- 1. Στήριξη γαλλικής πρότασης για μόνιμη ψηφιακή έδρα (χώρα δραστηριότητας) αντί της σταθερής εγκατάστασης (φορολογικοί παράδεισοι). Ηδη η γαλλική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι πρόκειται να βάλει φόρο 5% επί του τζίρου στην GAFA. Αυτός ο λεγόμενος εξισωτικός φόρος ειδικά επί των κολοσσών GAFA ή τύπου GAFA, αυτών δηλαδή που έχουν έδρα σε φορολογικούς παραδείσους, αλλά ψηφιακή έδρα στην Ελλάδα εν προκειμένω, μπορεί να δίνεται για την ενίσχυση των μέσων ενημέρωσης.
- 2. Να μην εκπίπτουν οι δαπάνες εταιρειών για διαφημίσεις που μπαίνουν σε Μέσα εκτός μητρώου και σε ΜΜΕ που φορολογούνται εκτός χώρας.
Πρόταση για «αιμοδοσία» του Τύπου μέσω της ΕΡΤ
Υπό το φως των νέων δεδομένων, έναν χρόνο μετά, θεωρώ χρήσιμο να καταθέσω μία ακόμη πρόταση. Αυτή τη στιγμή, περίπου το ένα τρίτο του τέλους για την ΕΡΤ, δηλαδή περίπου 50-60 εκατομμύρια ετησίως, που πληρώνει ο ελληνικός λαός, αφαιρείται από τη δημόσια ραδιοτηλεόραση, για να δοθεί, ενδεχομένως, για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους ή άλλου σκοπού. Θα μπορούσαν, λοιπόν, τα περίπου 50-60 εκατομμύρια να αποδοθούν στην ΕΡΤ και ένα μέρος από αυτά, περί τα 10-15 εκατομμύρια να δοθούν για τη στήριξη του εντύπου Τύπου, αθηναϊκού και περιφερειακού.
Θα μπορούσε ακόμη να θεσμοθετηθεί η καθιέρωση ποσοστού της τάξεως 5%-10% επί του τέλους για τη στήριξη του Τύπου. Με τον τρόπο αυτόν, η ΕΡΤ θα έχει στη διάθεσή της περισσότερα κονδύλια για πρόγραμμα, προκειμένου να ενισχύσει την εγχώρια παραγωγή, ενώ θα συμβάλει και στην ενίσχυση των εφημερίδων και των περιοδικών. Η ΕΡΤ μπορεί να «υιοθετήσει» επίσης τις εφημερίδες, παρέχοντας δωρεάν διαφημιστικό χρόνο στο πρόγραμμά της, με ανταποδοτικό τρόπο. Με τον τρόπο αυτόν, ενισχύεται τόσο η ΕΡΤ όσο και ο Τύπος και ταυτοχρόνως υλοποιείται μια διπλή θεσμική επιταγή για την ενημέρωση ως λειτουργία της δημοκρατικής διαδικασίας.
